ไม้มงคล

ไม้มงคล หมายถึง ต้นไม้ที่ปลูกไว้ในบริเวณบ้านเพื่อประโยชน์ใช้สอยในครัวเรือน และเอาเคล็ดจากชื่อในการเรียกขานหรือมีผู้ทัก ให้เสียงที่เปล่งออกมาเป็นสิริมงคลแก่ตนผู้เป็นเจ้าของและครอบครัว

๑. ทิศบูรพา ( ตะวันออก) โบราณท่านว่าให้ปลูกไผ่สีสุก กุ่มมะพร้าว วิเคราะห์กันตามเหตุผลได้ดังนี้
– ไผ่สีสุก กอไผ่ช่วยพรางแสงแดดตอนเช้าด้านตะวันขึ้น ลำต้นเป็นต้นไม้ขนาดกลาง ไม่ใหญ่เหมือนไผ่ตงหรือไผ่บง หรือเล็กกว่าไผ่รวก กอและพุ่มใบไม่แน่นเกินไป ได้อาศัยไม้จักสานกระบุงกระจาด ตะกร้า เครื่องใช้ต่าง ๆ ได้ และเหตุผลสำคัญคือ ชื่อเป็นมงคลนาม กล่าวคือ เพื่อให้ความมั่งมี – ศรีสุข (สีสุก) มีอันจะกินอยู่เย็นเป็นสุข หรือมีอนาคตที่สุกใส
– กุ่ม เป็นต้นไม้ขนาดกลาง สูง ๑๐-๒๐ เมตร ใบมี ๓ แฉก ชอบขึ้นข้างทาง เป็นอาหารได้ โบราณมักจะปลูกไว้เพื่อเป็นอาหารคิดว่าคนโบราณคงปลูกไว้เอาชื่อเป็นเคล็ดเช่นเดียวกับไผ่สีสุก เมื่อมั่งมีศรีสุขแล้วก็คงหวังจะให้เก็บเงินเป็นกลุ่มเป็นก้อน
– มะพร้าว เนื่องจากมะพร้าวเป็นพืชที่มีประโยชน์มาก คนโบราณจึงมักปลูกไว้เพื่อประโยชน์ใช้สอย และนิยมปลูกเป็นแนวรอบที่เพื่ออาศัยรากป้องกันดินทลาย และเป็นแนวกำบังลม

๒. ทิศอาคเนย์ ( ตะวันออกเฉียงใต้) ปลูกสารภี ยอ กระถิน
– สารภี เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ขึ้นประปรายในป่าเบญจพรรณ และป่าดิบทั่วประเทศ สารภีเป็นไม้ไทย ๆ ที่อายุยืน
– ยอ (ยอบ้าน) เป็นไม้ยืนต้นขนาดย่อม ใบปรุงอาหารได้ โบราณท่านปลูกใกล้บ้าน เพื่อประโยชน์ใช้สอยในการประกอบอาหารและเป็นยารักษาโรคบางชนิด เหตุผลเกี่ยวกับเคล็ดลับความเชื่อ คงหวังให้ผู้คนสรรเสริญ เยินยอ หรือยกยอปอปั้นในสิ่งที่ดีงาม
– กระถิน เป็นไม้พุ่มถิ่นเดิมของอเมริกานิยมปลูกเป็นรั้วบ้านด้านความเชื่อ บางแห่งเชื่อกันว่าป้องกันเสนียดจัญไร
๓. ทิศทักษิณ ( ใต้) ปลูกไม้ผล มีมะม่วง มะพลับ ตะโก
– มะม่วง คนไทยแต่ก่อนช่างจดช่างจำ เป็นผู้มีความกตัญญูรู้คุณบิดา มารดา ไม่ว่าผู้นั้นหรือสิ่งนั้นจะเป็นมนุษย์หรือสัตว์เดรัจฉาน แม้กระทั่งรุกขชาติ สำหรับมะม่วง คงจะนึกถึงสวนอัมพวัน เมื่อครั้งสมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จไปครั้งพุทธกาลก็เป็นได้
– มะพลับ เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ สำหรับพืชชนิดนี้มุ่งประโยชน์ใช้เป็นยารักษาโรคมากกว่าจะปลูกไว้เป็นอาหาร
– ตะโก เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ทนทานต่อความแห้งแล้งของดินฟ้าอากาศ มีประโยชน์ทางยา บรรพบุรุษของเราคงเห็นเป็นคุณมากกว่าโทษ จึงปลูกเอาไว้ใช้ประโยชน์
๔. ทิศหรดี ( ตะวันตกเฉียงใต้) ให้ปลูกพิกุล ขนุน ราชพฤกษ์ สะเดา
– พิกุล มีพุ่มใบหนา เหมาะที่จะปลูกไว้บังแดดตอนบ่าย มีประโยชน์ใช้สอยมากมาย มีสรรพคุณทางยามากมาย บางท้องถิ่นก็ว่าไม่ควรปลูกที่บ้าน แต่ควรปลูกที่วัดมากกว่า
– ราชพฤกษ์ จากความสวยงามของดอก ประกอบกับความสำคัญอื่น ๆ ของพันธุ์ไม้นี้ เป็นที่ยอมรับแต่โบราณว่า ราชพฤกษ์เป็นไม้ที่มีคุณค่าสูง เป็นมงคลนาม ชาวไทยแต่เดิมใช้ในพิธีสำคัญต่าง ๆ อาทิ ในพิธีลงเสาหลักเมือง นอกจากนั้นราชพฤกษ์ยังได้รับการพิจารณาจากคณะกรรมการพิจารณาต้นไม้และสัตว์แห่งชาติลงมติเป็นเอกฉันท์ให้ราชพฤกษ์เป็นต้นไม้ประจำชาติไทย
– ขนุน ตามชนบทเชื่อกันว่า ปลูกขนุนในบริเวณบ้านแล้วจะมีคนสนับสนุน หรืออดหนุนจุนเจือ
– สะเดา บางท้องถิ่นเชื่อว่า กิ่งและใบสะเดาสามารถป้องกันภูตผีปีศาจ
๕. ทิศประจิม ( ตะวันตก) ตามตำราให้ปลูกต้นมะขาม มะยม พุทรา
– มะขาม ปลูกไว้ให้คนเกรงขามคร้ามเกรง
– มะยม ปลูกไว้ให้ผู้คนได้นิยมหรือมีนะเมตตามหานิยม
– พุทรา นิยมปลูกคู่กับมะยม หวังให้ผู้คนนิยมไม่สร่างซา
๖. ทิศพายัพ ( ตะวันตกเฉียงเหนือ) ปลูกมะพูด มะนาว มะกรูด
– มะพูด”ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต” (สุนทรภู่) ประโยชน์ทั่วไปคงไม่สู้มีมากนัก คนแต่ก่อนคงเอาเคล็ดหาต้นมะพูดมาปลูกไว้ใกล้เป็นร่มเงา และคงหวังให้ลูกหลานเป็นคนช่างพูด ช่างเจรจาก็เป็นได้
– มะนาว คนบ้านป่าเดินทางด้วยเกวียนเทียมโคหรือกระบือเมื่อได้กลิ่นสาบเสือก็จะหยุดเดิน จะเฆี่ยนตีอย่างไรก็ไม่ยอมเดินเจ้าของเกวียนจึงขูดผิวมะนาวหรือมะกรูดป้ายจมูกให้ดับกลิ่นสาบเสือ โคกระบือจึงเดินต่อไป ดังนั้นการเดินทางสมัยก่อนผ่านป่าละเมาะผ่านดงผู้เดินทางจึงมักพกพาผลมะนาวและมะกรูดติดตัวไปด้วยเสมอ
– มะกรูด เช่นเดียวกับมะนาว
๗. ทิศอุดร ( ทิศเหนือ) ในตำราให้ปลูกส้มป่อย ส้มซ่า และมะเดื่อ
– ส้มป่อย ใบส้มป่อย ใบเงิน ใบทอง ใบมะกรูด หญ้าแพรกใบราชพฤกษ์ ใบมะตูม และใบหมากผู้หมากเมีย ใช้เข้าพิธีสะเดาะเคราะห์สะเดาะโศก ใช้กันมาแต่ครั้งโบราณเรื่อยมาจนถึงปัจจุบันบางแห่งเชื่อกันว่าปลูกต้นส้มป่อยไว้ขับภูตผีปีศาจ
– ส้มซ่า คงแก้เคล็ดให้บุตรหลาน มีชื่อเสียงขจรขจายซู่ซ่าไปทั่วเมือง
– มะเดื่อ หาหลักฐานยืนยันไม่ได้
๘. ทิศอีสาน ( ตะวันออกเฉียงเหนือ) โบราณท่านว่าให้ปลูก ทุเรียน ไผ่รวก มะตูม
– ทุเรียน เป็นผลไม้ที่เลือกปลูกดินเค็ม น้ำกร่อย ความชื้นในอากาศน้อย ไม่เหมาะจะปลูก แต่ถ้าอยากปลูกเอาเคล็ด ควรหาทุเรียนเทศมาปลูกเอาเคล็ดโบราณคงหมายถึงความเป็นผู้คงแก่เรียนก็ได้
– ไผ่รวก ยังหาหลักฐานไม่ได้
– มะตูม ใบใช้ทำน้ำมนต์สะเดาะเคราะห์ เข้าพิธีพุทธาภิเษกต่าง ๆ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงใช้ใบมะตูมทัดหูให้แก่เอกอัครราชทูต ราชทูต ที่ได้เข้าเฝ้าเพื่อกราบถวายบังคมลาไปรับตำแหน่งในต่างประเทศ
ต้นไม้ตามตำราพรหมชาติที่แนะให้ปลูกตามทิศทั้งแปดนั้น นอกจากจะยังประโยชน์ใช้สอยในชีวิตประจำวันและเป็นสมุนไพรใกล้มือแล้ว โบราณท่านยังถือคตินิยม มีเคล็ดลับ ความเชื่อที่เป็นมงคลนามอีกด้วย อันถือว่าเป็นอุบายในการให้กำลังใจให้มีความมานะพยายามที่จะต่อสู้ฟันฝ่าอุปสรรคต่าง ๆ ในชีวิต